İSTANBUL; Yeni(den) Yapılanma Stratejileri

İstanbul Vizyonu ve Planlama Stratejileri

İstanbul’un geleceği, küresel ekonomiye entegrasyona ve Marmara bölgesel rekabet gücünün iyi yönetimine bağlıdır. İstanbul kent ekonomisi, küresel gelişimleri dikkate alarak, bölgenin rekabetçi fırsatlarına uyum sağlamak üzere yeni bir vizyon ortaya koymaktadır.

İstanbul’un yeni vizyonunu ortaya koyan iki önemli çalışmadan birincisi; Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) işbirliği ile hazırlanan ‘İstanbul Metropoliten Alan Çalışması’, ikincisi ise İBB tarafından hazırlanan ‘İstanbul Metropol Alan Stratejik Planı’dır. Her iki çalışmada da İstanbul Metropolünün geleceği;

– Finans

– Turizm-Kültür

– Yenilik ve Bilgi Merkezi

– Lojistik

temaları üzerine kurgulanmıştır.

Bir başka deyişle, hem merkezi hem de yerel yönetimin, İstanbul Metropoliten Alanı’nın ekonomik ve mekansal yeniden yapılanması için almış olduğu stratejik kararlar; bir yandan küresel gelişmeye uyum sağlamayı bir yandan da Avrasya Bölgesi’nde rekabetçi fırsatlardan yararlanma hedefine ulaşmayı sağlayacaktır.

İstanbul Metropoliten Alan Çalışması (OECD);

OECD üyesi ülkelerin 78 metropoliten bölgesi içinde 8. sırada yer alan İstanbul Metropolü için yapılan son çalışma, kentte hazırlanacak plan ve stratejilere örnek teşkil edecektir.

Raporda, İstanbul’u büyük bir ‘ekonomik merkez’ ve ‘uluslararası ticaret akışının odak noktası’ haline getirmek amaçlanmaktadır. Bu amaçla;

Vizyon; ‘Ülkede ve Avrasya Bölgesi’nde ‘stratejik bir rol üstlenme’ olarak belirlenmiştir.

Vizyona ulaşmak için de iki hedef bulunmaktadır;

-İstanbul’un Türkiye’nin yenilik ve bilgi merkezi olması,

-Avrasya Bölgesi’nde bölgesel bir merkez; Avrupa, Asya, Orta Doğu, Eski Doğu Blok’u ülkeleri arasında küresel bir geçiş kapısı ve bölgesel finans hizmet sağlayıcısı, lojistik bir odak noktası, turizm ve kültür merkezi olması.

İstanbul Metropoliten Alan Stratejik Planı;

İstanbul Metropoliten Stratejik Planı, OECD çalışmasının vizyon ve amaçlarıyla uyum gösteren bir vizyon tanımlamakta ve bu çerçevede hedefler ortaya koymaktadır.

Vizyon; “Çevresel, toplumsal ve ekonomik sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda, özgün kültürel ve doğal kimliğini koruyarak gelişen, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip bilgi     toplumuna dönüşen, yaşam kalitesi yüksek bir İstanbul” şeklinde tanımlamıştır.

Vizyon doğrultusunda ulaşılması gereken hedefler ise;

-Bölgesel ölçekte çok merkezli ve dengeli kalkınma modelinin benimsenmesi

-Bölgeler arası farklılıkların azaltılması

-Ekonomik, toplumsal ve çevresel sürdürülebilirlik ilkelerinin sağlanması

-Kültür endüstrilerinin desteklenmesi ve geliştirilmesi

-Bilgi üreten bir sektörel yapılanma için eğitim ve teknoloji yapılanmasının güçlendirilmesi

olarak ortaya konulmuştur.

 

1. Nüfus: 2023 yılı İstanbul nüfus tahmini, mevcut gelişim eğilim ve dinamiklerine göre 22 – 25 milyondur. Fakat, sürdürülebilirlik kriterleri dikkate alındığında, planlı gelişim ile sürdürülebilir nüfusun 16 milyon olacak şekilde sabitlenmesi gerektiği belirtilmiştir.

2. Sanayi Alanlarının Dönüşümü: Bilgi ekonomisi, kültür endüstrileri ve hizmetler sektörlerinin gelişimi amacıyla, sanayi alanlarının yapısal dönüşümü hedeflenmektedir.

3. Teknoloji Geliştirme Bölgeleri: Kentteki üniversite-özel sektör işbirliğinin artırılarak bilginin uygulamaya dönüşmesi için, içerisinde laboratuvar, teknopark, bilim parkı gibi kullanımların yer alacağı teknoloji geliştirme bölgeleri belirlenmiştir.

 

4. Merkez Kademelenmesi: İstanbul’un metropoliten ölçekte ‘küresel-bölgesel üst merkez’ kimliği kazanması hedeflenmektedir. Aynı zamanda nüfus artış hızının yüksek olması ve kentsel gelişimin kuzeydeki doğal alanlar üzerinde baskı yaratması, kent makro formunun doğu-batı yönünde gelişmesini zorunlu kılmaktadır. Çok merkezli yaklaşım doğrultusunda, doğuda Kartal ve batıda Silivri kanat çekim merkezleri olarak belirlenmiştir.

Marmara Bölgesi; Altın Bilezik

Marmara bölgesindeki enerji geçişleri, limanlar, otoyollar, hızlı tren vb gibi büyük altyapı yatırımları başta İstanbul olmak üzere Marmara bölgesindeki tüm kentleri birbirleri ile etkileşim içine sokmaktadır.

Kuzey ve Güney Marmara otoyolunun iki önemli geçişi olan ve inşaatı devam eden  İzmit Körfez geçişi ile yapımı planlanan Çanakkale Boğaz geçişi Marmara bölgesi için bir altın bilezik oluşturmaktadır. Maksimum 4 saatte Marmara bölgesindeki önemli kentleri birbirine bağlayan altın bilezik projesi başta İstanbul olmak üzere Marmara Bölgesinin yeniden yapılanmasını gündeme getirecektir.

İstanbul’un Yapısal Dönüşüm Stratejileri

İstanbul’un yeniden yapılanma sürecini etkileyen Marmara Bölgesi ve İstanbul Metropoliten Alan ulusal ve küresel yatırımları İstanbul’u bölgesi ile birlikte büyük bir güç haline getirmektedir.

İstanbul için gerek merkezi yönetim, gerekse İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından önemli stratejik kararlar alınmış, birtakım projeler ise uygulamaya geçmiştir.

3 Temel Strateji;

1. Güçlü Bağlantılar (re connections)
2. Kentsel Dönüşüm (re generation)
3. Yeni Şehir (re settlement)

Merkezi yönetim stratejilerini uygulamaya sokmak için birtakım büyük ölçekli projeleri uygulamaya geçirmiştir.

• Köprü ve Bağlantı Yolları
• Havaaalanı
• Tünel (Lastik Tekerlekli Geçiş)
• Yeni Şehir (Batı ve Doğu)
• Kanal İstanbul
• Kıyı Projeleri ( Haliç, Karaköy, Haydarpaşa)

İstanbul’un kentsel gelişim dinamikleri, yeni kentsel kurgunun üç temel kritere göre belirleneceğini ortaya koymaktadır.

1.       Yeni Ulaşım Bağlantıları

İstanbul’un kentsel kurgusunu değiştirecek olan temel stratejilerden birincisi, kamu tarafından oluşturulan yeni ulaşım bağlantılarıdır. Asya ve Avrupa yakasını raylı sistem ile birleştiren Marmaray, inşa edilmekte olan 3. köprü ve kentin kuzeyinde inşa edilecek olan 3. havaalanı, kentin gelişim dinamiklerini değiştirecektir.

 

2. Yeni Dönüşüm Alanları

İstanbul Stratejik Planı, sanayi alanlarının yenilik ve bilgi odaklı kullanımlara dönüştürülmesini hedeflemektedir. Cendere Vadisi, Kartal ve Basın Ekspres Yolu üzerindeki sanayi alanları, yaklaşık 10 milyon metrekarelik bir dönüşüm potansiyeline sahiptir. Bu bölgelerin akıllı dönüşümü yoluyla yeni bir ekonomik üçgen tanımlanabilir.
Altın üçgen odağındaki sanayi dönüşüm projelerinin yanısıra mahalle ve ilçe ölçeğindeki afet riskli dönüşüm projeleri de yapısal dönüşümün en önemli tetikleyicileridir.

 

3. Yeni Yerleşimler

İstanbul’un doğu ve batısında yer alan iki yeni kent projesi ve kuzeydeki daha küçük ölçekli yerleşim projeleri, toplam 500.000 konut ve 2 milyon nüfus kapasitesi yaratacaktır. Bakanlık tarafından ilan edilen Avrupa yakasındaki rezerv alanda ise 250.000 konutluk projenin uygulaması başlamıştır.

 

Sonuç olarak; İstanbul Metropoliten Alanı hem Marmara Bölgesi içindeki küresel ve ulusal altyapı yatırımları gerekse kendi iç dinamikleri çerçevesinde yeni bir yapılanma sürecine girmiştir. Bu süreç, mekânsal gelişim ve dönüşümün yanısıra ekonomik kalkınma ve toplumsal gelişmeyi de kapsamaktadır.

İstanbul, başta gayrimenkul ve finans sektörü olmak üzere pek çok sektörün kapsama alanı içindedir. Bölgenin parlayan yıldızı olma konumunu uzun süredir koruyan İstanbul 15.0 milyona yaklaşan nüfusu ile ulusal ve uluslararası yatırımcıların ilgisini çekmeye devam edecektir.

 

A.Faruk Göksu

Şehir Plancısı, Kentsel Strateji Kurucu Ortağı