MAHALLE YAŞAMI; ‘YAŞAMIN TASARIMI’
Günümüz kentleşme kavramları; dönüşüm, yenileme, sağlıklaştırma, yenileme, canlandırma ve diğerleri geçmişin ve günümüzün uygulamaları yık-yap, yap-sat vb gibi gayrimenkul geliştirme araçlarının üst başlıkları olmuştur.
Yaşam üzerine kurgulanan dünün mahalleleri, bugün ise yık-yap yaklaşımı ile dönüştürülmek istenmektedir. Bu sürecin yanlışlıklarını anlamak, yeni yaklaşımları ortaya koymak için incelenmesi ve izlenmesi gereken örnek mahallelerden biri Yeldeğirmeni olmalı.
Yeldeğirmeni Yenileme Projesi, öncelikle sosyal ve iş yaşamının canlandırılması üzerine stratejilerin geliştirildiği, kültürel değerlerin korunması ve yaşatılması üzerine örnek uygulamaların yapıldığı bir temel yaklaşım ile ele alınmıştır.
Söylem ve eylem ilişki sistematiği ile geliştirilen ‘Tarihi Çarşı Canlandırma Projesi’ ve ‘Yel değirmeni Yenileme Projesi’nin farklılık yaratan özellikleri ‘uygulanabilir ve yaygınlaşabilir’ modellerin geliştirilmesi için önemlidir.
Birincisi ‘işbirliği’ yaklaşımıdır. Kadıköy Belediyesi ve ÇEKÜL Vakfının işbirliği ile yürütülen proje kapsamında geliştirilen programlar ve alt projelere özel sektörün ve diğer sivil örgütlerinin de katılımının sağlanması işbirliğinin gücü sayesinde olmuştur.
İkinci özellik ise yaşayanların ve esnafın sürece katılımının sağlanmasıdır. Mahallelinin ‘mahalleliye rağmen değil, mahalleli ile birlikte’ yaklaşımı ile sürece katılması ‘mahalle ruhunu’ projeye aktarması açısından önemlidir.
Üçüncüsü, ‘yaşayan sokaklar, canlanan mekanlar’ söylemi ile sokak yaşamının canlandırılmasıdır. Sokakların altyapısının yapılması ve yürüme güvenliğinin sağlanması canlandırmanın en önemli uygulama adımı olmuştur.
Dördüncüsü ise bir zamanların apartman ve ahşap yapılarından oluşan Yeldeğirmeni’nin bugünkü mekan ile sosyal dokusunun değişmemesi üzerine geliştirilen strateji olmuştur. Günümüzde Cihangir ve Tarlabaşı’nda yaşanan soylulaştırma süreçlerinin benzerinin olmaması mahalle yaşamının korunmasına bağlıdır.
Beşincisi, kamusal mikro alanların yani mahallenin ‘kıyı ve köşe’lerinin yaşamsal dokunuşlarla canlandırılmasıdır. Yaşamsal dokunuşlar, mahalleli ile Kadıköylüleri de buluşturan önemli çekim alanları olmaktadır.
Altıncısı ise yaşama ilişkin kültür, sanat ve sosyal etkinlik ortamlarının yaratılmasıdır. Yaşamın renkliliğini ve çeşitliliğini ortaya koyan çalışmalar Yel değirmeni’ni çekici mahalle haline getirmiştir.
Yedincisi, eğitim ve sağlık. Yani her yaş grubunda yaşayanların sorunlarının çözümü ve farklı eğitim programları ile yaşama katılmalarının sağlandığı ortamlar. 3. dönüşüm sürecine girdiğimiz günümüzde, dönüşüm, yenileme ve canlandırma projeleri ‘gayrimenkul geliştirme odaklı’ değil ‘yaşam odaklı’ olduğu zaman farklılık ortaya koyar. Yeldeğirmeni projesi farklılıkları fazla olan örnek bir projedir.
Projenin yaygınlaşabilir olmasının iki temel ilkesinden biri ‘denge’ diğeri ise ‘yaşam tasarımı’ dır.
‘Söylem ve eylem’ dengesi, ‘iş ve ev yaşamı’ dengesi, ‘farklı gelir gruplarının bir arada yaşama’ dengesi ile ‘gelenler ve gidenler’ dengesi proje performans kriterleri olmalıdır.
Yaşam tasarımı ise ‘bizim mahalle’ ruhunun yeniden canlandırılmasıdır. Yaşam tasarım ilkeleri mahallelinin beklentilerini içermeli ve birlikte tasarım süreci yaşanmalıdır.
Yeldeğirmeni Mahalle Yenileme Projesi, ‘mahalle yaşamı; yaşamın canlandırılması’ temel söylemi ile geliştirilen, ‘denge’ ve ‘yaşam tasarımı’ üzerine kurgulanan örnek bir uygulamadır. Söylem ve eylemin birlikte ele alındığı proje süreci, yarattığı farklılıklarla alternatif model olacaktır.
A.Faruk GÖKSU